Ness of Brodgar - Orkney 

"The Ness of Brodgar is een smalle landstrook, schilderachtig gelegen tussen Harray Loch
en Stenness Loch. Sinds 2002 is het een zeer boeiend archeologisch opgravingsterrein"

Halverwege de Ring of Brodgar en de Stones of Stennes ontdekten archeologen de restanten van een
zeer interessant neolithisch bouwcomplex. Een ritueel centrum gelegen tussen twee opmerkelijke steencirkels. Tussen de fundamenten van verschillende monumentale bouwwerken vonden de onderzoekers aardewerk, beenderen en stenen werktuigen.

   
Ring of Brodgar                                  Stones of Stenness

Een menhir bewaakt de toegang naar de landtong "Ness of Brodgar"

De ontdekking

Een geofysisch onderzoek, gevoerd in 2002, maakte een aantal anomaliën in de bodem zichtbaar. De sporen wezen op de aanwezigheid van een complexe nederzetting die een terrein van 2,5 hectare omvatte. De archeologen stonden perplex. Dit is allicht de meest opwindende ontdekking van de afgelopen decennia...

In april 2003 werd er een gekartelde stenen plaat opgeploegd, deze werd aanzien als deel van een Grafkist uit de Bronstijd. Een noodopgraving door archeologen van de Glasgow University bracht een gedeelte van een lang rechthoekig gebouw aan het licht. Na deze ontdekking onderzocht men de elektische weerstand van de bodem, om zo de omvang van de bebouwing te meten. Dit was het begin van een zeer uitgebreid onderzoek.

De opgravingen

In 2004 groeven de archeologen acht sleuven doorheen de Ness of Brodgar, dit om de aard, de diepte en de inhoud van het complex te onderzoeken.

In 2005  onderzocht het team een lange lijnvormige groepering van bodemverstoringen. Hierbij werden verschillende lagen van Neolithische structuren zichtbaar. 

In 2006 ontgraafden de archeologen een grote ovalen structuur die door een muur omringd werd.

In 2007 werden de ovalen structuur en de monumentale muur verder onderzocht. Uit een aantal proefopgravingen bleek dat de muur dwars over de landtong loopt, mogelijk was diit een afscheiding bedoeld om de toegang tot de Ring of Brodgar af te schermen.
Er kwam ook een symmetrisch bouwwerk aan het licht, qua vorm gelijkend op enkele huizen van Barnhouse Village.

Barnhouse Village,  Laat-Neolithisch dorp, 200 meter ten noorden van de Stones of Stenness

In 2008 groeven de onderzoekers een zeer grote stenen structuur op. Dit is mogelijk het grootste bouwwerk uit het Neolithicum dat niet als begraafplaats diende, het was 25 meter lang en 20 meter breed, met 5 meter dikke muren. Dit bouwwerk kreeg de naam "Structuur 10". Er bleef slechts de onderste meter van de muren over.

Plan structuren Ness of Brodgar - © Ness of Brodgar Trust

In 2010 vonden de archeologen bewijzen dat de Neolithische mensen verf gebruikten om hun gebouwen te versieren, en ook dat ze stenen schalies als dakbedekking gebruikten.

In 2011 toonden koolstofdateringen aan dat het complex op de Ness of Brodgar voor ongeveer 1000 jaar in gebruik was tussen 3200 en 2300 v.C. De oudste lagen werden nog niet opgegraven of gedateerd.

Een beeld van de opgravingen (enkele van de kleinere structuren)
Foto © Ness of Brodgar Trust

Conclusies

De diversiteit aan aardewerk in de site gevonden doet veronderstellen dat de Ness of Brodgar een ontmoetingsplaats was voor verschillende gemeenschappen, mogelijk werd het bezocht door mensen van de verschillende Orkney-eilanden. De onderzoekers zien hierin een gelijkenis met de Durrington Walls nabij Stonehenge, mogelijk was dit complex een pelgrimsoord. Dit idee sluit aan bij de bedenkingen van Dr Colin Richards, die beweerde dat de Ring of Brodgar gebouwd werd door verschillende gemeenschappen van over gans Orkney.

De Ring of Brodgar en de Stones of Stennes werden lang aanzien als het centrum van Neollithisch Orkney. De nieuwe ontdekkingen genoodzaken deze visie te herzien. Nu blijkt dus dat het centrum gelegen was tussen deze twee steencirkels. Het gebouwencomplex op de Ness of Brodgar moet ooit het landschap gedomineerd hebben.
De steencirkels kunnen nu dus eerder gezien worden als begin- en eindpunten van een religieus domein, mogelijk dienden ze als corridors om bezoekers op te vangen en te geleiden naar het religieuze centrum van de Ness...

Opmerkelijk is het feit dat er nergens in de Ness of Brodgar aardewerk van het bekervolk (Bronstijd) werd gevonden.
De jongste lagen van de opgraving van "Structuur 10", het grote huis, bevatten zeer veel rundsscheenbeenderen.
Deze laag dateerd vanuit het begin van de Bronstijd. De onderzoekers veronderstellen dat er in de einddtijd van de "megalithische periode" en groot ritueel plaatsvond, waarna de structuren werden afgebroken. Mogelijk was dit een ritueel einde van de Neolothische "geloofsleer", nadat de nieuwe gebruiken van het Bekervolk ook op de Orkney Eilanden hun intrede deden... 

De structuren kenden verschillende bouwfasen. Over de fundamenten van eerdere bouwsels werd Structuur 10 opgetrokken, dit grote gebouw is uniek in haar soort. Het was mogelijk een tempel. Binnen in de grote ommuurde ruimte was er een kleinere ruimte, met een gelijkaardige kruisvormige structuur zoals in de tombe van Maes Howe.
Dit wordt het "inner heiligdom" genoemd, deze ruimte was mogelijk slechts toegankelijk voor hoogwaardigheidsbekleders. In deze kleine ruimte stond er een vrijstaande "stenen kast", vergelijkbaar met die van Skara Brea.

"Stenen kast" - Skara Brea

Tijdslijn

• +- 3400-3100 v.C.: Oudste structuren van de Barnhouse nederzetting.
• +- 3300-3200 v.C.: Oudste structuren gebouwd op de Ness of Brodgar.
• +- 3200 v.C.: Oudste gebouwen in Skara Brae.
• +- 3000 v.C.: Een aantal ovalen structuren opgetrokken op de Ness of Brodgar.
• +- 3000-2900 v.C.: Standing Stones of Stenness opgetrokken.
• +- 2600 v.C.: Voorgaande bebouwing afgebroken en "Structuur Tien"geconstrueerd.
• +- 2600-2500 v.C.: Oprichting Ring of Brodgar.
• +- 2200 v.C.: Skara Brae verlaten.
• +- 2300 v.C.: Structuur Tien opgeheven en afgebroken.

Impressie "Ness of Brodgar" foto © BBC

Bronnen, meer info en foto's:

Website "Orkneyjar":

   --> www.orkneyjar.com/archaeology/nessofbrodgar/

Film over de Ness of Brodgar, gepresenteerd door Neil Oliver:

   --> www.nessofbrodgar.com/the-ness-on-tv/4582247716

Website Orkney Archaeology Tours:

   --> www.orkneyarchaeologytours.co.uk/ness-of-brodgar/4559156046

Zie ook "Deel 2 : Megasites / Orkney"

Terug naar boven  -  Intro Deel 3: Onderzoek